Dionis TANASOGLUnun duumasında 100 yıl
2022-ci yılın orak ayın (iyül) 7-dä tamamnanêr 100 yıl büük gagauz aydınnadıcının, yazıcının, poetın, dramaturgun, folklorcunun, muzıkacının, bilim aaraştırmacının Prof. Dr. Dionis Nikolaeviç TANASOGLUnun (07.07.1922 – 23.08.2006 y.y.) duuma günündän. Bu yıldönümünnän ilgili olarak Gagazuianın İspolkomu 2022-ci yılı Gagauziyada Dionis TANASOGLUnun yılı olmasını açıkladı.
Dionis TANASOGLU duudu 1922-ci yılın Orak ayın 7-dä Çadır rayonun Kiriyet küüyündä. Çeketmä şkolayı başardı ana küüyündä, nedän sora anası-bobası onu yolladılar üürensin Akkerman kasabasında orta şkolada (1934-1938). Bundan sora da o üürendi Romıniyanın Bırlad kasabasında liţeydä (1938-1943).
II-ci dünnä cengindä romın askeri olarak cenk etti. Cenktän sora üüredici olarak işlemää başladı. İlktän Kiriyet küüyündä (1945 y.), sora da 1946-cı yıldan beeri Çadır kasabsının şkolasında üüredici çalıştı.
1947-1952 yıllarda üürendi Kişinev “İon Creanga” adına Pedagogika İnstitutunda.
1947-1949 yıllarda Leningrad Teatru İnstitutunda üürendi.
Doktorluk disertaţiyasını 1962-1965 yıllarda Bakudakı Lingvistika İnstitutunda yaptı.
1955-1967 hem 1970-1972 yıllarda Kişinev şkolalar İnstitutunda ilk hem orta okul üüredicisi, pedagogu hem bilim zaametçisi olarak işledi.
1967-1970 yıllarda Moldova Bilim Akademiyası tarafından hazırlanan Sovetlär Moldovasının Enţiklopediyasında üst redaktor olarak çalıştı.
1972-1992 yıllarda “Gavriil Muzıcescu” adına incäzanaatlar İnstitunda kulturologiya hem teatru zanaatında pedagog işledi.
1992-1995 yıllarında Komrat Devlet Universitetın rektoru, gagauz dili hem literaturası, gagauzların istoriyası, türkologiya hem teatru zanaatında profesor.
1994-cü yılda Profesor universitar bilim adını kabletti.
1995 yıldan – son gününädän Kişinev “İon Creanga” adına Devlet Pedagogika Universitetindä, gagauz dili hem literaturası sekţiyasının başı olarak, universitar profesoru zaamet etti.
Sovetlär hem Moldova Yazarlar Birliklerin (1958) hem Romıniya Yazarlar Birliinin (1998) azası.
1991-ci yılda “Gagauzların İstoriyası”nı yazdı hem tiparladı.
2000-ci yıldan beeri Moldova Yazarlar Birliin gagauz yazıcıların sekţiyasının başı.
“Moldovanın İncäzanaatlarında Maêstro” (1989 y.).
1994 yılda Türkiye Respublikasının “Kulturada Şannı” adı verildi.
1996 yılda Moldovanın “Gloriya Muncii” hem Romıniyanın “Crucea Militara” ordennarını kabletti.
2000-ci yıldan beeri “Gagauziyanın şannı vatandaşı”.
Dionis TANASOGLU 1957-ci yılda gagauzların kiril alfafitini hazırladı hem bu alfavit Moldova Sovet Soţialist Respublikasının Üüsek Sovetinin tarafından kabledildi. Bu alfavitin temelinä görä Dionis TANASOGLU gagauz dilinin ilk bilim orfografiyasını hazırladı.
XX-ci üzyılın ellinci yılların sonunda hem altmışıncı yılların çeketmesindä başladı gagauz dilindä gazeta sayfalarını çıkarmaa, radioda gagauzça yayın yapmaa, gagauz okulları için ilk “Bukvalık” (1958) kiyadını hem başka üüretmäk kiyatlarını hazırladı.
Hep ozaman gagauz literaturası uurunda profesionalca çalışan ilk gagauz yazıcısı oldu.
Dionis TANASOGLU gagauz literaturasının ilk toplumunu hazırldı – “Bucaktan seslär” (1959).
Poet olarak kiyat hazırladı: “Çal türküm” (1966), “Adamın işleri” (1969), “Hoşluk” (1970), “Gençlik türküleri” (1975).
Dramaturg olarak pyesa yazdı: “Oglan hem Länka”, “Bucakta yalın” h.b.
Bir şüpesiz, Dionis TANASOGLUnun en büük, en derin, en önemli literatura yaratması – “Uzun Kervan” (1985) romanı.
Dünneyin çok anılmış yazıcıların yaratmalarını gagauz dilinä çevirdi: M.Emineskuyu, W.Şekspiri, Sofokluyu, N.Gogoli, İ.Karacalıyı h.b.
Dionis TANASOGLUnun duuma gününün 90-cı yıldönümünä deyni “Poşta Moldovei” Orak ayın (iyül) 7-dä Komradın MD-3805 poşta ofisindä “Dionisie Tanasoglu (1922 – 2006), scriitor, muzician şi traducător găgăuz – 90 de ani de la naştere” markalı konvert kolverdi.
Dionis TANASOGLU bütün yaşamasını gagauzlaa, gagauz literaturasına, kulturasına, muzıkasına hem folkloruna, teatrusuna, biliminä hem pedagogikasına baaşladı, o var hem kalêr diil salt gagauz, ama romın hem bütün dünnä kulturasında er alan bir insan. Bunu hepsi kabul eder hem kabul etsin lääzım, zerä bu uurda onun derin hem silinmeyän bir izi kaldı.
Todur ZANET, akademik, poet, yazıcı, dramaturg
Источник anasozu.com
