Büük geniy resimci Dimitriy SAVASTİN 80 yaşında olaceydı!
Hederlez ayın (may) 2-dä gagauzların geniyi, Allahtan büük hem talantlı resimci Dimitriy İvanavoç SAVASTİN (02.05.1942–22.12.2015) kendisinin 80 yaşını tamamnayaceydı.
Gagauzların geniyi, Dimitriy SAVASTİN, önündä başımızı iilderiz!
Gagauz resimciliini gagauzlara hem dünneyä açan kişi Dimitriy SAVASTİN
Bana kimär kerä geler, ani Allaa, yukardan bakarak, ikidä-birdä esap alêr, ki onun yarattıı milletlerdä incäzanaatı eniletmää hem ilerletmää deyni zaman geler. Da O lääzım yollasın onnara eni kişileri, angıları o halkın milletliini, ruhunu, kulturasını, adetlerini hem yaşamasını dünneyä açacek. Ölä oldu gagauzlarlan da. Diil, ani gagauzlarda incäzanaat yoktu! Vardı!! Hem nesoy incäzanaattı!!! Kilim hem niţurka dokuması, tanteli örmesi hem dorojka dikilmesi, düümä hem gergef düülmesi!!!!
Ama XX-ci üzyılda yaşamak hızlı diişmää başladı. Geldi eni vakıtlar, eni tehnologiyalar. Da gagauz incäzanaatına taazä kan lääzım oldu. O taazä kanı da vardı nicä getirsin sadä literatura, resimcilik, muzıka. Onuştan Yaradıcı bu uurda aydınnadıcıları hem büük ustaları gagauzlara yollamaa başladı: Mihail ÇAKİRi, Dionis TANASOGLUyu, Nikolay BABOGLUyu, Dimitri KARAÇOBANı, Todur ZANETi, Dimitriy SAVASTİNı hem taa başkalarını.
Belliki, resimciliktä ilk hem biricik gagauz aydınnadıcısı hem büük ustası, resimcilik geniyi, oldu hem var Dimitriy İvanoviç SAVASTİN. O Savastin, angısın yaratmak ustalıı için bütün fikirlerimi hem düşünmeklerimi bän taa XX-ci üzyılın 70-ci yıllarında “Resimciylän buluşmak” peetimdä açıkladıydım:
RESİMCİYLÄN BULUŞMAK
Senin elin, Dost Savastin, İki çiziylän Bir resim Yapêr ilin. Senin sözün – Olmuş üzüm, Tatlı şerbet, Onda yok bet. Resimnerin – Açık bir yol Milletimin Temelinä…
Te Mitiraş!!! O Pıtıraş Bizä yoldan seläm verer, Şalvir kalkmış onda bir kaş, O devlerdä atlı gezer.
Balladadan halk masalı Eser, eser bizä, kardaş. Tudorkaylän Stuyan yavaş Bizä verer ellerini.
O Mari Kız, gözäl Oglan – Evelliktän bizä gelän… Başka resim – büünkü günnär Yaratmana örüldülär…
Önümüzdä – resim, resim, Bu güç istoriyan sesin, Benim paalı Halkım… Aslı, Bu resimnär da hep yaslı…
Seftä bölä iyi yaratmak Gördü insan, gördü Bucak. Hem anılmış oldu, metin, Bu Savastin, bu Savastin…
Büünkü gündä Dimitriy SAVASTİNdä, paradan kaarä, hepsi var: Allahtan resimci vergisi, yaratmak kuvedi, oolu, haliz dostları hem kendisinin adına resimcilik şkolası. Onun yaratmakları bulunêrlar dünneyin herbir köşesindä devlet hem özel kolekţiyalarda, muzeylerdä hem galereyalarda. Onun için kiyatlar yazıldı, kataloglar tiparlandı, kinolar çıkarıldı. Ona peetlär baaşlandı. Onun, anılmış hem saygılı resimcinin, gagauzların geniyinin adı altın bukvalarlan yazılı dünnää hem gagauz kulturasında.
Çok kerä yazdım onun için. Dostluumuz da çok yıllar sürter. Çok kerä onunnan uzun zaman lafa durdum. Herkerä büük filosofiya temalarından gagauz halkın problemalarına girdik, sora da o problemaları kendi yaratmalarımızda açıklayarak, kendi fikirlerimizi insan önünä sürdük.
Açan bu insannan sık-sık buluşêrsınız hem lafa durêrsınız, annêrsınız, ani herbir buluşmakta o başka-başka taraflardan açılêr: ba o derin fikirli filosof, ba o yalın içindä yanan patriot, ba o incä duygulu bir lirik, ba o cengä hazır olan asker, ba bir raat hem tez yaralanan uşak. Hepsi bu diişilmekleri onun çimçirik çakan gözlerindä hem şalvir kıpıştırlmış bakışında esap alêrsınız. Onun yaşamasını da sayfa-sayfa aktararak, göreriz, ani hepsi bu işlär, halka lääzım olduynan ön plana çıktılar: derin filasofiyası hem lirikası – resimnerindä; patriotluu hem asker harakterı – gagauz halkın devletlii için savaşmasında hem “Gagauz Halkı” akıntının kurmasında; uşaklıı – uşaklar için resimnerindä. Hepsi bu harakter özellikleri Dimitriy İvanoviç SAVASTİNın zor, kahırlı hem aar uşaklıından çekiler, bezbelli.
***
1942-ci yılın Hederlez ayın (may) 2-dä Moldova Respublikasının (ozamannar Moldavskaya SSR) Gagauziya (Gagauz Yeri) avtonom bölgesinin üçüncü kasabasında Valkaneştä duudu bir cocucak. Duudu o Vera Konstantinovna hem İvan Konstantinoviç SAVASTİNnarın aylesindä. Bu ayledä uşaklar hepsi altı candı – beş kız hem bir cocucak. Çocucaan adını Miti koydular, ama bütün aylä ona sevgiylän Mitika deyardi.
Allahtan kaarä hiç biricii bilmärdi, ani bu çucucak gelecektä olacek gagauzların hem bütün dünneyin büük resimcisi hem kultura adamı. Şindilik sa o açık gözlän siiredärdi hem incelärdi dolayını, dünneyi, esap alıp hepsiciini, sansın bilärdi, ani sora, sırası geldiynän, bunnarı kendi resimnerindän dünneyä geeri çevirecek. Anasının südünnän, türkülerinnän, masallarınnan emärdi hem canında erleştirärdi ana dilini, gagauzluu, gagauz ruhunu, gagauz kulturasını. Deyni, yıllar geçtiynän, hepsi bu zenginnikleri halkına geeri vermää. Diil aazdan – resimnerdän.
Vakıtlar zordu. Dimitriy İvanoviç iki yaşındaykana aylesi üüsüz kaldı – 1944-tä raametli oldu bobası İvan Konstantinoviç. Taa iki yıldan sora da, 1946-1947 kışı gagauzlara karşı zorlan aaçlık yapıldı. Bu beladan kurtulmaa deyni Vera Konstantinovna, uşaklarını alıp, Valkaneştän kaçtı. Yollar onnarı Azerbaycana, Baku kasabasına getirdi. Ama taa ileri, o yollarda, Mitikanın bir kızkardaşı raametli oldu. Bakuda erleşincä büük zorluklar hem kahırlar çektilär. Hepsi belalar küçücük Mitikanın gözü önündä oldular. Derin duygulu hem tez yaralanan canında kaldılar. Kahırlar hem belalar bununnan bitmedi.
Bir günü, dörtbuçuk yaşındakı Mitika, kaçınarkana, bir derin kör pınar içinä düştü da altı yıl bolniţalarda hem sanatoriyalarda, gipsalar içindä, yattı. O taa becerämäzdi kahırlarını hem sancısını laflan annatmaa. Da ozaman, genä Allahtan bezbelli, o başladı nelärsa çizmää, resimnemää, oymaa. Zerä körpä can vardı nicä taşsın da patlasın, herliim Mitika annatmaydı o duygularını terli şişelerdä, brakıp orada parmak izlerini, erdä, sopacıklan çizip fasıl biçimneri, kiyatta, nesa resimneyip orada karandaşlan. Bölä açıldı onun resimcilik vergisi, resimcilik talantı.
O belalı hem kahırlı yıllar bittiyän, 1959-da Vera Konstantinovna karar aldı Valkaneşä dönmää. Burada oolu Miti başardı sekiz klası. Da nekadar da zor olmasaydı, onu, taa ötää üürenmää deyni, yolladılar Kişinevun “İlya REPİN” adına resimcilik şkolasına, zerä Mitika SAVASTİNın canı pek istärdi resimci zanaatını üürenmää hem kavramaa.
Bakmadaan ona, ani Kişinevda sadä bir kuru stipendiyaya yaşardı hem kimär kerä anasından bişeylär kabledärdi, Mitika vakıdı boşa zanetmärdi. O annardı, ani studentlik yıllarını lääzım pek faydalı kullanmaa. Onuştan o gecä-gündüz üürenmäk uurundaydı: şkolada, evdä, bibliotekalarda. Hem… durmamayca hep resimnärdi, resimnärdi, resimnärdi…
Burada, Kişinevda, pek büük hem zengin bibliotekalar vardı. Mitika SAVASTİN başladı okumaa dünneyin en büük resimcileri için kiyatları. O kiyatlar annadardılar onnarın yaşamasını, teknika ustalıını, boyaylan şafk hem gölgä tonnarın kullanmak ustalıını. Okudukça şaşardı: acaba neçin bu kiyatlar arasında gagauz resimcileri yok hem neçin bu resimcilär gagauzları annatmêêrlar? Bu soruşa cuvap aararkana, onun üreenä erleşti pek derin fikirlär: “bän lääzım annadıym gagauzları dünneyä, bän lääzım açıklıym onnarın harakterlarını, bän lääzım gösteriym onnarın adetlerini!”
Esaplêêrım, ani bu fikirlerä geldiynän Mitika SAVASTİNın resimcilik uşaklıı bitti, da artık başladı Dimitriy SAVASTİNın büük yaratmak yolu. Birtaan o hiç bir kerä bilä atılmadı ona Allahtan yollanan, hem nur gibi göktän inän, bu fikirlerdän. O fikirlär durmamayca besledilär genç resimciyi kendi gagauz halkına sevgiylän hem duyguylan. Ona kuvet verdilär. O da, artık ömür boyunca kenarsız izmet eder onnara.
Allahtan bu fikirlerä saabi olduynan, o taa da büük havezlän başladı inceletmää kendi ustalıını. O durmamayca incelärdi gagauz folklorunu hem literaturasını, aarayak o obrazları, ani en islää taraftan açıklêêrlar gagauzların harakterlarını hem adetlerini. Da folklorun incä özü, türküleri, balladalrı, legendaları, masalları hem fıkraları, literatura yaratmaların süjetları yaradıcının resim temalarına geçtilär. Taa sora hepsi o obrazları biz gördük Dimitriy SAVASTİNın grafikalarında: “Sevda balladası” (1978), “Oglan balladası” (1981), “Dunay balladası” (1988), “Tudorka için legenda” (1981); kartinalarında: “Cadı babusu”, “Dädu hem babu” (1990), “Mitiraş-Pıtıraş” (1984), “Göktän sallangaç” (1992) hem başka.
Gagauz folkloru resimnerinin çoyunda o danışêr Canavarlar temasına da, zerä gagauzlarda Canavara büük saygı var. Canavara gagauzlar bakêrlar Canavar yortularını hem tutêrlar Canavar orucunu. Onuştan, açan gagauzlar 1989-1990-cı yılarda kurardılar Gagauz Respublikasının Canavar kafalı bayrak hepsi mitinglarda hem toplantılarda dalgalanardı hem Gagauz Respublikasının bayraanda da Canavar kaldı.
Açan Sovet vakıdında lääzımdı ideologiyalı resimneri yapmaa, Dimitriy SAVASTİN burada da, damgalardan kaçıp hem kaluplardan çıkıp, kendi resimnerindä gagauzluu korudu: “Kauçşu” (1972), “Soţialist Zaametindä Geroy İ. A. Şçerban” (1979), “Bereket (Toprak)” (1981) h.b.
Ama bu sora oldu. İlkin, “İ.REPİN” adına resimcilik şkolasını başararkana, Dimitriy SAVASTİNın talantı için yazêr büün anılmış moldovan yazıcısı Titus ŞTİRBU da tiparlêêr o yazıyı hem genç resimcinin resimnerini “Molodöj Moldavii” gazetasında. Bu yazıdan artık resimci Dimitriy SAVASTİNın büük üüselmek yolu başlêêr.
1965-ci yılda, “İ.REPİN” adına resimcilik şkolasının jivopis fakultetını başardıynan, Dimitriy SAVASTİN, gelip Komrada, 5-ci şkolada üüredici işlemää başlêêr. Ama resimcilik uurunda ustalıını inceltmää hem büük resimci olmaa deyni lääzımdı para – bez, boya, ramka, kiyat, çetkacık, karandaş hem başka işleri almaa deyni. Üüredici zarplatası bunun için etmäzdi. Onuştan, genç resimci başlêêr taa çok grafika uurunda işlemää, çünkü buna deyni aaz harç lääzımdı – kiyat, karandaş, lastik, tuş.
Parasızlıktan o döner Valkaneşä. Burada 1-ci şkolada üüredicilii yapêr hem reklama uurunda işlemää başlêr. Bu verer kolayını ayaa kalkmaa: kendisini giidirmää, doyurmaa hem resimciliini ilerletmää. Yavaş-yavaş onun resimneri zeedelener. Onnarlan Dimitriy SAVASTİN başlêêr Moldovadakı Respublikasının uurunda resim sergilerinä katılmaa. Artık speţialistlär hem kritikacılar da esap alêrlar onun yaratmalarını: “Oglan balladası” (1969) hem bu triptihın orta resimini “Oglan hem Mari Kız”, “Gagauz kızları” (1972), “Gagauz düünü” triptihı (1975) hem başka.
Kritikacılar bir seslän urgulêêrlar hem metederlär resimcinin ustalıını hem talantını, resimnerin fikir derinniini, resimnerä dökülän resimcinin iç duygularını. 1976-cı yılda Dimitriy SAVASTİN Sovetlär Birliin Resimcilär Birlii hem Moldovanın Resimcilär Birlii azası olsun. Onu başlêêrlar teklif etmää pay alsın Sovetlär Birliindä hev dünnedä kurulan sergilerdä. Muzeylär, galereyalar hem özel kolekţionerlar satın alêrlar onun resimnerini. Basın evlerindän geler tekliflär gagauz yazıcıların kiyatlarını hem yaratmalarını resimnemää hem donatmaa.
Resimcilik uçilişçesini başardıktan sora, yıllar boyunca o düşüner hem annêêr, ani büük resimci olmaa deyni sadä talant etişmeer – lääzım üürenmää da. Bu fikirlän o girer Lvov kasabasının “İ.FÖDOROV” adına poligrafika institutun grafika bölümünä. İnstitutu 1980-ci yılda başardıktan sora, Dimitriy SAVASTİN çok yıllar “stankofaya grafika” uurunda resimnerini yapêr. Ama unutmêêr başka stilleri da. 1980-ci yılların sonuna o başlêêr taa çok karandaş, pastel hem jivopis uurunda zanaatlanmaa. Bu verer kolayını kartinaların hem resimnerin özelliklerini taa da derindän açıklamaa.
Kuvetlenincä hem kocalanınca Dimitriy İvanoviç annêêr, ani talantınnan, becrikliinnän hem vergisinnän lääzım gelän evlatboylarınnan paylaşsın, aardına şkola hem üürencilerini braksın. O biler, ani bunu yapmaa deyni Komratta lääzım resimcilik şkolası açmaa, da durmamayca danışêr ozamankı komunist partiyasının raykomuna bu tekliflän. Ama faydasız. Soruş çözüler ozaman, açan o Moldovanın Komunist Partiyasının Merkez Komitetına bir kiyat yazêr, da oradan geler izin resimci şkolası açmaa. Bu üzerä 1982-ci yılın Çiçek ayın 20-dä Moldova SSRın kultura ministerlii imzalêr emir, ani Komratta Uşak resimcilik şkolasını açmaa, da 1983-cü yılda bu iş aslıya çıkêr. Şkolanın açılış günündän beeri taa 1992-ci yıladan Dimitriy SAVASTİN burada hem üüredici hem da direktor işledi. (2003-cü yıldan beeri Komrat resimcilik şkolası Dimitriy İvanoviç SAVASTİNın adını taşıyêr. 1992-ci yıladan büünkü günädän şkolanın direktoru onun oolu – Sergey SAVASTİN. 30 yılın içindä oradan 350 üürenci çıktı. Onnarın 149-zu resimcilik uurunda zanaatlarını ilerletmää deyni Universitetlara hem koleclara üürenmää girdilär).
Bän taa studentkana tanıştım Dimitriy İvanoviçlän. Ama dostlaştık biz onunnan taa sora, XX-ci üzyılın 80-ci yıllarında. Ozaman bän başladıydım yapmaa Moldovanin televideniyasinda hem radiosunda “Bucaan dalgasında” kolverimnerini. Çok kerä Canabisi için orada annattım. Bu kolverimneri yaparkana şaştım onun derin fikirlerinä, incä şakalarına, ustalıına, gagauzluuna hem gagauzluk patriotizmasına. Dimitriy İvanoviçlän pek meraklıydı buluşmaa. Onuştan, bir kolaylık bulup, hemen pinärdim avtobusa da gelärdim Komrata, onun yaratmak masterskayasına.
Masterskaya bulunardı orada, neredä büün bulunêr Komrattakı “ATATÜRK” adına bibliotekasının sergi odası. Giriş aul içindändi. Masterskayada vardı iki oda: biri küçük birisi da büük. İlk bakışta gelärdi, ani masterskayanın içi darmadaan. Ama bu haosun içindä vardı bir büük tertiplik – Büük Ustanın yaratmak ustalıı tertiplii. Bakmadaan ona, ani herersi hazır yada yarım resimnärlän doluydu, sergennerdä boyalar hem resimcilik için kiyatlar durardı, dolap üstlerindä tepäylän eskizlär vardı, belliydi, ani burada büük yaratmak ruhu uçêr.
İçerlär kıstaf gelärdi. Ama bir köşedä erleşip, masa esabı dolabın üstünä bir gazeta döşeyip hem orayı, kimär kerä sadä tuzlan ekmek koyup, filcannarı erleştirärdik hem bir susak şarap koyardık. Da başlardı uzun hem meraklı konuşmak. Lafedärdik istoriya hem literatura için, gagauzların geçmişi hem o büünkü durumu için, resimcilik hem başka yaratmaklar için. Sarfoş olmardık. Keflenmärdik ta. Zerä susakta şarap bittiynän geçärdik kaavi çaya. Çay çok içilärdi. Çünkü masterskayaya gelärdilär başka insannar da: resimcilär, yazıcılar, poetlar, jurnalistlär.
Konuşmaklarda sözlär hep gagauzların kultura avtonomiyasına dönärdilär: lääzım gagauzça gazetalar, jurnallar, televideniye hem radio kurulsun, gagauz dilindä şkolalar hem İnstitutlar açılsın, haliz istoriyamız hem kulturamız dünneyä annadılsın. Buluşmaktan buluşmaya politika soruşları hem isteyişleri taa çok ortaya çıkmaa başladılar.
1987-ci yılın bir güz cumertesi günündä masterskayada pek keskin fikirlär konuştuk. Vakıt artık avşama yaklaştı. Bitki avtobuslan Kişineva döndüm. Ertesi sabaa ilk avtobuslan genä Komrata geldim. Masterskayada bütün gün artık sadä politika soruşları konuşuldu. Genä avşam oldu. Sözlerimiz bitmäzdi. Bitki avtobusa etiştirmää deyni mastersakyadan Dimitriy İvanoviçlän bilä çıktık. Taa avtostanţiyayadan hep lafımız uzadı. Sözlär kesildi ozaman, açan bän avtobusa pindim, da avtobus yola yollandı.
Bir aftadan sora Komrata genä geldim, da Dimitriy İvanoviç taa kapudan bana dedi: “Fedi, karar aldık “Gagauz Halkı” adına bir diskusiya klubu kurmaa”. (Taa sora o klub büük gagauz milli akıntısına döndü hem dolayında hepsi gagauzları birleştirdi).
Bu klubun kurulmasınnan Dimitriy SAVASTİN, bir politikacı olup, teoriyadan haliz praktikaya geçti. O ayırıldı “Gagauz Halkı” akıntınısına predsedatel da, küülerdä hem kasabalarda gezip, başladı oralarda mitingları yapmaa. O mitinglarda annadardı insannara kim o gagauzlar hem neçin bizä devletlik lääzım. Gagauz halkınnan barabar, ilktän avtonomiyayı, sora da Gagauz Respublikasını kurdu.
1992-ci yılda Gagauz Respublikasının kultura Bakanı ayırıldı. Te şindi vardı nicä bütün yaşamasının programasını temelä koymaa: gagauz dilinä, kulturasına, adetlerinä hem istoriyasına yol açmaa. Dimitriy SAVASTİN hazırlêêr maasuz bir ana programa, angısı esaba alêêr hepsi bu uurları. Ama gagauzlar için kurulan Gagauz Respublikasının öndercileri bundan korktular. Dimitriy SAVASTİNı iştän atıp, gagauzları hem gagauzluu genä taban altına almaa deyni, onun erinä tezicik getirdilär bir rus adamını, ani bilmärdi gagauz dilini, annamardı gagauz kulturasını hem adetlerini.
Gagauz Respublikasının kultura Bakanıından ayırılarkana Dimitriy SAVASTİN dedi ozamankı öndercilerä Stepan TOPALa, Mihail KENDİGELÄNä, Mariya MARUNEVİÇa hem Stepan BULGARA: “bakın, açan geleceniz işä bensiz burayı, oturacenız masanın önünä her zaman elinizi sokmayın cöbünüzä, saymayın parayı nekadar taa lääzım çalasınız. Düşünün halk için, ani orada bu kenarlarda, Yalpuun kenarında, taşlar arasında, yılan arasında aaç bomj gibi yaşêêr. Siz düşünün; ani sizin önderciliinizdä, bütün millet bölä var nicä olsun”.
Dimitriy İvanoviç pek aar geçirdi bu uuratmayı. Ona pek zordu. Gelärdim onun yanına, da biz lafedärdik. O hep şaşardı: “Neçin bölä oldu? Nedän bu tamahlık? Neredä yanıldık?” Hep ona deyärdim: “Cuvaplar belli. Bu insannar dördü da bizim içimizä KGB tarafından yollandı. Onnar gagauzluu ezmää deyni hem gagauz halkına karşı izmet için başımıza getirildilär”.
O yıllar yaşamak pek zordu. Hererdä krizistı. Ortaya çıktı, ani Gagauz kulturasını, adetlerini hem dilini korumaa deyni kurulan Gagauz Respublikasına (sora da Gagauziya avtonomiyasına) hepsi bu işlär için ömürünü koyan büük resimci diildi lääzım. Onun resimneri korkudardılar öndercileri. Onuştan öndercilär Dimitriy SAVASTİNa arkasını döndülär. Adam yol üstündä kaldı.
Lääzımdı neylän sa yaşamaa. Dimitriy İvanoviç karar alêr yollanmaa Türkiyeyä. Da 1994-cü yıldan 2007-ci yıladan o İstanbulda çalışêr. Orada litografiya, yaalı boya hem karandaş resimnerini yapêr, uşakları resimcilik ustalıına üüreder. Çeşitli sergilerä katılêr. 300 yakın yaratmasını burada yapıldı. Eridir sıralamaa Ustanın kimi kartinalarını, angıları kritika hem incäzanaatı aaraştıran speţialistlär tarafından büük metetmeklärlän karşılandılar: “Sevda için türkü” (1996), “Tudorka” (1996), “Kavramak” (1997), “Legenda” (1997), “Ana” (1999), “Beatriçe” (1999), “Dedä Korkut” (2000), “Duumak” (2000), “Kırık ay” (2003), “Yolcu” (2001), “Sonsusluk” (2002), “Gagauz kızın çalınması” (2002), “Patret” (2003), “Darsıklık” (2004), “Çiçek” (2004), “Ana tarafıma darsıklık” (2006) h.t.b.
Türkiye Respublikası büük hem anılmış resimciyi hep kanadı altında tutêr. 2000-ci yılda T.C. Kultura Bakannıı çıkarêr bir kalın hem gözäl kiyat “Gagauz ressam DİMİTRİ SAVASTİN. Mete Savaşan”. Burada bölüm-bölüm verili onun en meraklı resimneri, ani yapılı grafika, karandaş, pastel, gravüra hem jivopis (yaalı boya) tehnikalarında.
Gagauziyadan uzakta kalan hem eni erdä bulunan resimci dumamayca düşüner ana tarafını, Gagauziyayı. İstanbulda işi hem diişmiş durumu verer kolayını Dimitriy SAVASTİN kendi yaratmak dünnäsının cat eni bir sayfasını açsın. O başlêêr Gagauziya için düşünmeklerini resimnerä dökmää. Sincir gibi, biri-biri ardı peydalnêrlar resimnär, ani resimcinin darsık duygularını annadêrlar. Bu yaratmaklara Dimitriy SAVASTİN koyêr toplu ad – “Eni renessans”. O resimnerä baktıynan göreriz, ani onnardan büülü duygular eser, sürrealizma hem romantizma akıntıları peydalanêr. “Eni renessans” – bu Gagauziyanın yaşaması için hem milleti için haliz bir derin annatmak, filosoflu hem psihologiyalı derä, ani akêr geçmiştän gelecää.
“Eni renessans” resimnerindä Dimitriy SAVASTİN talantı briliant gibi parlêêr. Onun derin ustalıı, büük hem incä canı, gagauzların folklorunda bilgilär eni boyalarlan oynamaa başlêêr hem şaşılacek süjetlärlän gözümüzün önünä çıkêr. Bu resimnerindä Usta başlêêr kara-biyaz hem da renkli tonnarlan oynamaa, incä hem kalın çizilärlän urguları koymaa, tekir hem çizgili erleri kullanmaa. Hepsi bunnar verer kolayını resimcinin duygularını hem sancılarını görmä hem annamaa. Burada biz göreriz artık anılmış dünnä resimcilerin uuruna üüselmiş Büük Ustayı, angısının adı – Dimitriy SAVASTİNın geniyi.
Dimitriy SAVASTİNın Türkiyedä kalması, orada işlemesi hem aaraştırması açtı onun taa bir derin duygusunu – gagauzların haliz istoriyasına aslı bakışı. O annêêr, ani gagauz folkloru, kulturası, adetleri tamam olmayacek herliim dönmärsäk gagauzların eski hem derin istoriyasına, Oguz dedelerimizin köklerinä, ani taa Altaydan çekilerlär, taa Orhon yazılarından annadılêrlar. Dönmärsäk hem anmarsak o uzak büüklerimizi Oguz Hanı, Attillayı, Kül Tigini – ozaman kendimiz kaybederiz.
Türkiyedän Gagauziyaya döndüynän, Dimitriy SAVASTİN eni kuvetlän hem büük ateşlän tutunêr bu temayı kendi yaratmasında göstermää. Biri-biri ardı onun kartinalarında evelki gagauz istoriyasının görüntüleri açıklanêr, büük gagauz hannarının OGUZ HANın, ATTİLAnın, KÜL TİGİNin patretleri dünneyä geler.
Taa küçüklüündän büünkü gününädän Dimitriy İvanavoç SAVASTİN, dünnää resimcisi olarak, gagauz var hem gagauz kalêr. Bir şüpesiz urgulêêrız, ani o kurdu gagauzların milli resimcilik incäzanaatını, koyup onun temelini, kaldırdı onu dünneyin en üüsek uurlarına. Kendi yaratmalarınnan, fikirlerinnän hem işlerinnän gagauzları dizlerindän kaldırdı. Sürdü gagauzluk tarlasını, ekti onu, da büünkü gündä halkımız artık bu tarladan bereketi toplêêr.
Dünneyin angı küşesindä da bulunmasanız, Amerikada mı, Afrikada mı, Aziyada mı, Avstraliyada mı, Evropada mı, açan girersiniz orada bir muzeyä yada sergiya, neredä var Dimitriy SAVASTİNın resimi, siz hiç bilmedään, ani resim onun, hemen tanıyêrsınız hem gagauzluu hem da Büük Ustanın elini. Zerä bölä kimseyä benzämeyän yaratmak stili, renkleri hem gagauz energetikası sadä Canabisinin yaratmalarında var.
Helal Sana – Dimitriy İvanavoç SAVASTİN!
Söläyin bana: angı resimci bukadar yandı Gagauzluk için? angı resimcinin yaratmaklarında bukadar gagauzluk ruhu hem özü var? angı resimcinin talantınnan taa gagauzları dünnedä bukadar tanındılar? angı resimci bukadaradan gagauzlara hem gagauzlaa izmetä kurban oldu?
Yok ölä birisi!
Hiç kıvırmadaan hepsi lääzım kayıl olsun onunnan, ani bu BÜÜK RESİMCİ – Dimitriy İvanoviç SAVASTİN! Sade onun geniyi bu işleri en üüsek uurda yapmaa becerdi. Onuştan, sayêrım, ani Gagauziyanın başında bulunan öndercilär lääzım nekadar tez, BÜÜK RESİMCİ taa ayaktaykana, kursunnar Dimitriy SAVASTİN adına bir fond, neredä toplanacek bu adamın bütün yaratmak zenginnikleri. Gagauziyada lääzım kurulsun “Dimitriy SAVASTİN” ordenı yada medalisi, angısınnan şannandıraceklar talantlı resimcileri hem incäzanaatçıları, ani Dimitriy SAVASTİN gibi, halizdän izmet ederlär gagauzlara hem gagauzlaa, gagauz folkloruna, kulturasına, incäzanaatına, adetlerinä hem istoriyasına.
Bän sa, Büük Ustanın önündä, şapkamı çıkararak, deerim: “Gagauzların geniyi, Dimitriy SAVASTİN, önündä başımızı iilderiz!” Hem söleerim: “Sän, Maêstro, daymaların-daymalarında kalacan gagauzların hem bütün dünneyin istoriyasında, nicä bir BÜÜK hem ANILMIŞ insan hem resimci. Deerlär geniylär üz yılda bir kerä duuêrlar. Bekim ölä, bilmerim. Ama şindilik sän bizdä biriciksin! Uzun ömür hem saalık sana, paalı dostum, Dimitriy İvanoviç SAVASTİN!”
Todur ZANET (Födor İvanoviç Zanet), Akademik, poet, yazıcı, dramaturg, araştırmacı, folklorcu, rejisör, sţenarist, publiţist, çeviici; Gagauz Milli Marşın avtoru. “Ana Sözü” gazetanın baş redaktoru, “Gagauzluk” cümne Birliin başı; Sovetlär Birliinin hem Moldova Jurnalistlär Birliklerin azası (1989), Sovetlär Birliinin hem Moldova Yazarlar Birliklerin azası (1990), Avrasya Yazarlar Birlii azası (2007), Türk Dünnäsı Yazarlar Birliin azası (1992), Türk Dili Konuşan Ülkeler Yazarlar Birlii azası (2014); “Gloria Muncii” ordenın kavalerı. Literatura hem jurnalistika uurunda 14 Halklararası ödüllerin hem premiyaların saabisi; Amerika Birleşik Devletlerin Kentucky devletinin Louisville baş kasabasının şannı vatandaşı (2003).
Источник anasozu.com
